Kalaallit Nunaanni nipilersortarnermi allaaserisami uani eqqartorneqartutut nipilersoriaatsit assigiinngitsut kalaallinit nipilersorneqartarnerat tunngavigalugu erseqqippoq ukiut untritillit ingerlaneranni kalaallit nipilersortarnerat nunarsuarmioqataasunit sunnerneqartarsimasoq. Qilaatersorneq tivanerlu nipilersortaatsit kisiartatuaraat, sumiiffiit ukiuni tuusintilinni arlalinni inunnit issitormiut najugaasa kujassissuinit, sunnerneqanngilluinnarsimasoq. Imaanngilarli nipilersoriaaseq taanna avataanit sunnerneqarsimanngitsoq. Qilaatersorneq tivanerlu ima pisoqaatigiinnarpoq allaat qanoq ililluni pinngorsimanersoq annertunerusumik oqaluttuarineqarsinnaanani.
Illuatungaanilli kalattuut, tulleeriilluni erinarsoqatigiittarneq tussiutillu atugaasarnerat qiviarutsigit takutissinnaavarput taakku kulturinik allanik naapitsinikkut Kalaallit Nunaanni atugaalersimasut, nipilersoriaatsilli Kalaallit Nunaanni najukkat ilaanneersuunerat immikkooruteqarsimallutik. Allanilli tamanit pingaarneruvoq nipilersoriaatsit taakku Kalaallit Nunaanni najukkani nunamilu tamarmi kulturimut ilanngunneqarsimammata. Kalattuut tulleeriillunilu erinarsoqatigiittarneq taamaalillutik immikkuullarissutut nunamilu tamarmi atugaasartutut, kalaallit namminneq kulturiattut isigineqartalerput, taamaalillutillu Kalaallit Nunaanni atugaasarnerat ileqquulersimalluni.
Inuit nuannarisaannik Kalaallit Nunaanni nipilersortarneq aatsaat 1960-ikkunni aallartilluarpoq, erniinnarli kissaatigineqalerpoq nipilersoriaaseq taanna nutaaq najukkanut immikkooruteqartutut attuumassuteqartinneqassasoq. Tamanna aatsaat siullermeersumik pivoq Amerikamiut nipilersoriaasiat swing koorporpalaartullu kalaallisut taallartaqartinneqartalermata t imaluunniit kalattuut nipilersuutinik rock’n’roll’inik atorneqartarlernerisigut, kisiannili 70ikkut ingerlaneranni kingusissukkut nalinginnaanerulerpoq nipilersortartut namminneq sanaaminnik taallaqartalerlutik nipilersortalerlutillu, tamannalu annertunerulersimavoq kalaalinngorsaanermi namminersornerullunilu oqartussaanerup eqqunniarneqalerneratigut.
Tamatuma kinguneraa assersuutigalugu qilaatersorneq tivanerlu nipilersornermut ilanngunneqartalermata. 80-ikkut naaneranniit ullumikkumut Kalaallit Nunaata namminersulereerneratigut inummut namminermut tunngalluinnartut erinarsuutigineqalernerat akuerineqarnerulersimavoq. Aamma 90-ikkut naajartulerneranni tuluttut erinarsortarneq akuerineqarnerulersimavoq, nipilersortartullu ilaat ukiut tuusintillit nikinnerisa kingorna saqqummersartut kalaallisut taallartalinnik nipilersortarneq qimakkiartuaalerpaat, suminngaaneersuuneq taaneqarpiarsinnaajunnaarsillugu, nunani tamalaani nipilersortaaseq atugarisalerlugu.
Ileqquliussat pilersarput, allanngortinneqartarlutik puigorneqartuartarlutillu aammalumi taamaattuaannarsimavoq, naak ullumikkut ukiut tuusintillit siornatigornit suut tamarmik sukkanerulersimagaluartut. Taamaattorli takusinnaavarput nipilersukkat nuannarisaasut nunanut tamalaanut tunngatinneqarneruleraluartut najukkami nipilersuutit immikkooruteqarnerat ersersikkusunneqartarpoq, tamannalu Kalaallit Nunaanni annertusimaqaaq. Sammisat allanngortarnerat ilutigalugu aamma nipilersortartut ilaasa tuluttut erinarsorumanerusalernerisigut kalaallit nipilersuutaat nipilersuutiginngisaallu sukkut killilernissaat aamma akerleriissutigineqartalerpoq. Imaappa nipilersortartup kinaassusia, oqaasii, nipaa imaluunniit nipilersukkakkut siunnerfiit kikkuunerat aalajangiisuussasoq? Inuit ilaat isumaqarput kalaallit nipilersornikkut oqaluttuarisaanerat tamarmiusoq malugineqarsinnaasariaqartoq, qangarsuarmut utersaarluni qilaat, nipilersuut atorneqarnerpaasimasoq, kalaallit nipilersuutaattut isigisariaqarluni.
Nipilersuutit inuit nuannarisaat pineqartillugit minnerusumik annerusumilluunniit kalaaliussuseqarnerat sooq isummerfigissallugu nalunartorujussuusinnaavoq. Nipilersorneq nunamut aalajangersimasumut tunngatissallugu inuppassuit soqutiginartinnavianngilaat, tamatumunngali peqatigitillugu erinarsuutigineqartut suuneri apeqqutaatillugit inuit tamarmik eqqarsaatigerusussagunarpaat, nipilersukkat aalajangersimasut ilaat sammineqartullu aalajangersimasut ilaat, nipilersorneqartumut tunngatikkusussallugit.
Nipilersukkap suminngaanneernera aalajangerluarnerujumallugu sumiiffiit sumeerpiarnerannik ilisimasaqariaaserput tamaat immaqa allanngortittariaqarparput.
Tuluup nunalerituup Doreen Masseyp tamanna ima taallugu nassuiarpaa, tassalu ’sumiissuseq satsillugulusooq’. Massey isumaqarpoq sumiiffiit najukkani inuiaqatigiinnut attuumateqqajaavallaartarivut, tamannalu ilaanneeriarluni allamiunik uumissuinermik nazismimillu pilersitsisuusartoq. Eqqarsaatit tamakku pinngorarsinnaasarput isumaqartaratta sumiiffiit pisariitsuusut, mingutserneqarsimanngitsut killiligaasullu,inunnit aalajangersimalluinnartunit
aalajangersimalluinnartumillu kulturilinnit najugaqarfigineqartut. Masseyp isumaqataaffigaa suna taassunga attuumanersoq sunalu attuumannginnersoq immikkoortippallaarnagit imatut isigisariaqarivut, oqaluttuarisaanikkut pisoqarfiusimasut arlalippassuit inunnullu tunngasut naapiffiattut. Tassa Massey isumaqarpoq sumiiffiit naapittarfittut isigissagivut. Nipilersorneq aamma taama pisinnaavarput. Sumiiffiit assigiinngitsut kalaallillu nipilersuutaasa nuannerisaasut naapiffiat nipilersornermik immikkuullarissitsisoq qiviarutsigu kalaaliussuseq kalaaliussusiunnginnerlu sumut killilissallugit aaqqiagiinngissutiginavianngilarput, nipilersornerullu sumiiffia – naapiffik – immikkorluinnaq misigineqarsinnaasoq nipeqarsinnaasorlu eqqarsaatigiunnaarnavianngilagut. Sumiissuseq pillugu nipilersoqatigiit Nanookip atugaa “Kisimiinneq” tusaarnaartissallugu assersuutissaqqissuuvoq.
Nipilersoqatigiit Nanook Kalaallit Nunaanni nipilersortartut nutaanerit nipilersukkaminni qilaatersornermik tivanermillu atuisartut ilagaat. Atugaanni “kisimiinnermi” versimi siullermi “Ajaijaa”-mi qilaatip nipaa atorpaat, aamma qilaatersortarnermi tivasarnermilu atorneqartartoq. Tassanissaq kalaallisut erinarsorput, tassalu kalaallit nipilersuutaannut attuummassutillit arlallit atorpaat. Taallartaani pineqarpoq illoqarfiup initaani kiserliortup oqaluttuaa, tamannalu immikkut kalaalerpalusseqanngilaq soorluttaaq pattagissami klassiskisut nipit ilaat ersarissut rockerpalaartut atorneqarlutik.
Nanookip atugaa ”Kisimiinneq” tusarnaaruk:
Nipilersukkap ”Kisimiinneq”-up kulturikkut ileqquliussat assigiinngitsut erseqqissut arlallit akugai. Inuit qilaatersoriaasiat tivasarnerallu, taallat kalaallisut Europamiullu klassiskimik nipilersortaasianni nipilersuutit atorneqartartut atukkami tassani aamma tusaaneqarsinnaapput. Nipilersukkami rock tusarsaaneruvoq, tassani Amerikamiut sakkutooqarfiinni nipilersuutaasarsimasut tunngaviullutik.
Rockmusik qiviarlualaariarutsigu tassaavoq nipilersoriaaseq USA-mi pinngortoq, Afrikap Kitaaniit inussiaatit nassataasa nipilersuutit ilaasa naapiffiinit pisoq, Europamilu klassiskimik nipilersortarnermi akullugu ineriartortinneqarsimasoq. ineriartortinneqarsimasoq. Nipilersoriaaseq taanna taamanimiilli siammariartulersimavoq sumiiffinnilu assigiinngitsorpassuarni ineriartortinneqarsimalluni, assersuutigalugu Tuluit Nunaanni.Tassaninipilersuutit pingaarnersariuartarsimavaat guitari, Afrikap qiterpasissuanit nipilersuutinit noqartilinnit aallaaveqartoq.
Aamma kingumut arlalinnik alloriarutta ileqquliussat oqaluttuassartaat tikissinnaavavut itisilerlugit, kisiannili atugaanni “Kisimiinneq”-mi nunavissuit ilaannit nipit pisut qaatsiartumik ilaatinneqarput. Tassani nipit tamaneersut nipilersukkamut immikkuullarimmik nipeqalersitsisuupput.
Doreen Masseyp sumiissuseq pillugu maluginiagaa uani atuaruk:
Massey, Doreen (2010): ”En global fornemmelse for sted”